De encyclopedie die de Omgevingswet heet
De invoering van de Omgevingswet betekent een grote herziening op beleidsniveau. Maar wat zijn de implicaties op korte termijn? En is dit niet gewoon een geslagen nietje door voorgaande wet- & regelgeving? In deze blog geven wij een kritische uiteenzetting op de impact van de wetsinvoering.
Samen gaan we voor goud!
Maakt de Omgevingswet het beter?
Na vijf keer uitstel zal de invoering van de Omgevingswet u waarschijnlijk niet zijn ontgaan. De wet omvat sinds 1 januari 2024 alle wet- & regelgeving voor ruimtelijke ingrepen in de fysieke leefomgeving. De nieuwe wet wordt dan ook gepresenteerd als een betere manier om onze leefomgeving in te richten. Alles op één plaats en een verkort vergunningtraject. Op het eerste oog klinkt het inderdaad prachtig: samen voorstellen indienen en toetsen in één overheidssysteem. Toch zien wij op korte termijn een viertal grote uitdagingen. Dit zetten wij graag voor u uiteen.
IT
Overheid en IT is in veel gevallen niet de juiste combinatie gebleken. Het uitstel van de wetsinvoering was dan ook vooral omdat de IT-omgeving niet voldeed. Hoewel er in het eerste kwartaal van 2024 op social media berichten verschenen van niet-werkende onderdelen, lijkt het erop dat de IT-structuur redelijk is ingericht. Dit kan echter een vertekend beeld geven, omdat gemeenten de oude structuur kunnen gebruiken via het Overgangsrecht en de zogeheten Tijdelijke Alternatieve Maatregelen (TAM). De komende maanden zal blijken of het systeem zich bewijst.
Een grote structuurverandering
Met name voor gemeenten betekent de Omgevingswet een grote herziening en extra taken. Zo moeten komende jaren alle bestemmingsplannen worden overgezet. Daarbij heeft nog niet iedere gemeente een omgevingsvisie opgesteld. Dit kan voor met name kleine gemeenten een uitdaging zijn. Hoewel met het Informatiepunt Leefomgeving een ondersteuningsstructuur wordt geboden, zijn wij benieuwd naar het effect op landelijke uitdagingen als stikstof en het woningtekort.
Encyclopedie Omgevingswet
De Omgevingswet zou volgens de Memorie van Toelichting o.a. de afstemmingsproblemen tussen wetten oplossen, maatwerk mogelijk maken en aandacht hebben voor regionale verschillen. Kortom, uitstekende bedoelingen. Op korte en middellange termijn denken wij echter niet dat de Omgevingswet zorgt voor vereenvoudiging. De wetgeving zit namelijk complex in elkaar. Met 5.500 pagina’s is het een hele kunst om uit te zoeken of de voorgenomen activiteit vergunningsplichtig dan wel meldingsplichtig is, hoe de procedure moet lopen en wat er van toepassing is. Dit komt omdat er in de Omgevingswet veel verwijzingen zijn opgenomen. Waar u onder het sectorale stelsel eenvoudig de relevante wetgeving kon raadplegen, wordt nu alleen al 50 keer verwezen naar ministeriële regelingen en 200 maal naar AMvB’s. Een groot deel verwijst vervolgens weer naar andere artikelen, paragrafen of hele hoofdstukken. Hierdoor is al snel expertise benodigd. We zien dat initiatiefnemers naar ons toekomen omdat zij de materie lastig begrijpen. Ook voor grote bedrijven blijft het vergunningsproces complex.
De rol van gemeenten
In de nieuwe situatie ligt het bevoegd gezag meer bij gemeenten en waterschappen. Waar in de oude situatie de gedetailleerde bestemmingsplannen golden, geldt nu het algemenere omgevingsplan. Het idee is dat gemeenten met deze gecreëerde ruimte beter in samenhang de leefomgeving kunnen inrichten. Wij zijn benieuwd of dit in de praktijk ook zal blijken, omdat deze ruimte ook juist kan zorgen voor onduidelijkheid en geschillen tussen belanghebbenden.
Daarnaast zou volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een decentrale invulling zorgen voor een betere en snellere besluitvorming. In het voortraject is er inderdaad veel geïnvesteerd in opleidingen, waardoor de grote lijnen duidelijk zijn. In de uitvoering gaat het vaak echter om de details. Op korte termijn is het te verwachten dat lokale overheden onvoldoende beschikken over de benodigde specialistische kennis. Dit kan leiden tot vertraging in de uitvoering en een gebrek aan gedegen besluitvorming.
Tot slot kan de ‘iedere-gemeente-voor-zich’-aanpak betekenen dat provinciale en landelijke doelen inefficiënt en ontoereikend worden ingevuld. Een voorbeeld hiervan is het landelijke doel om tussen 2022 en 2030 in totaal 900.000 woningen te bouwen. Zo wil de provincie Utrecht inzetten op compacte hoogbouw, maar de Utrechtse gemeente Vijfheerenlanden niet.
Wat verandert er nu écht?
Een deel van de bestaande wet- & regelgeving is vanaf nu gebundeld. De Omgevingswet is voor het oog gewoon een geslagen nietje door voorgaande wet- & regelgeving, maar de wijzigingen zitten vaak juist in de details. Zo dient bij de aanvraag van een bestemmingsplan o.a. duurzaamheid toegevoegd te worden, geldt er een andere benadering voor milieubelastende activiteiten en worden er vaste afstanden gerekend tot de bron in het kader van omgevingsveiligheid. Daarnaast worden een aantal onderdelen bijgewerkt, zoals de regels rondom procedures. Er verandert gelukkig op hoofdlijnen dus weinig.
Een positieve noot
De Omgevingswet is ingevoerd vanuit de gedachte dat men al doende leert. Ondanks de geschetste uitdagingen en de golf van kritiek over de complexiteit en de invoering van een incomplete wet, is de filosofie die ten grondslag ligt aan de Omgevingswet in onze optiek een goede ontwikkeling. Het inpassen van lokaal maatwerk kan namelijk zorgen voor mooie initiatieven en oplossingen. Wij hopen dan ook dat de Omgevingswet zorgt voor een verandering in denken: niet in wettelijke restricties, maar in mogelijkheden. Ook onder de Omgevingswet zetten wij de schouders eronder om de fysieke leefomgeving evenwichtig te ontwikkelen.
De rol van Equipe Adviseurs in de Omgevingswet
Equipe Adviseurs ondersteunt bedrijven en initiatiefnemers met gebiedsontwikkeling binnen de Omgevingswet. Samen met onze zusterorganisatie BK ingenieurs zijn wij een gedegen kennispartner en bieden wij de benodigde onderzoeken voor een vergunningsaanvraag in ecologie, milieu, ruimte en bodem. Ook verzorgen wij de vergunningaanvraag zelf. In de uitvoeringsfase verzorgen wij projectmanagement en -monitoring.
Vragen over de Omgevingswet of over deze blog?
Samen gaan we voor goud!